Een contract is een mes dat aan twee kanten snijdt. Dit is meer dan ooit van toepassing in B2B-relaties. Om het evenwicht tussen professionele contractpartijen in het heetst van de strijd te bewaren, is de wet van 4 april 2019 in het leven geroepen. De bepalingen inzake onrechtmatige bedingen voor B2B-contracten zullen op 1 december in werking treden. Het doel van deze bepalingen is contracten en algemene voorwaarden transparanter te maken en de respectieve rechten en plichten van de betrokken partijen in evenwicht te brengen. Zowel contracten als algemene voorwaarden moeten dus in overeenstemming zijn met deze nieuwe wetgeving
Voor wie geldt de nieuwe B2B-wet?
De bepalingen zijn van toepassing op alle Belgische ondernemingen (rechtspersonen, eenmanszaken, personenvennootschappen, NPO's, enz.) in alle sectoren (uitgezonderd de financiële sector en/of overheidsopdrachten).
Op welke contracten is de wetgeving van toepassing?
De nieuwe bepalingen zijn van toepassing op alle vormen van contracten tussen ondernemingen, die na 1 december 2020 zijn gesloten, verlengd, vernieuwd of gewijzigd. De bepalingen zijn niet van toepassing op overeenkomsten die vóór deze datum zijn gesloten, tenzij ze verlengd, gewijzigd of vernieuwd worden vanaf 1 december.
De B2B-wet voorziet drie categorieën van verboden of onrechtmatige clausules:
- Clausules die niet voldoen aan de algemene toetsingsnorm (artikel VI.91/3, §1 WER);
- Clausules die op de "zwarte lijst" staan en onder alle omstandigheden onwettig zijn (artikel VI.91/4 WER);
- Clausules die in de "grijze lijst" zijn opgenomen en geacht worden onwettig te zijn, tenzij dit vermoeden wordt weerlegd (artikel VI.91/5 WER).
Welke clausules vallen onder de algemene toetsingsnorm?
Volgens de algemene toetsingsnorm is elk beding dat op zichzelf of in samenhang met een of meer andere bedingen het evenwicht tussen de rechten en verplichtingen van de partijen kennelijk verstoort, onwettig en dus verboden. Het is niet de bedoeling van de wetgever om in te grijpen in de contractvrijheid van ondernemingen. Hij wil wel elk misbruik voorkomen. Dit zal ongetwijfeld leiden tot veel casuïstiek (behandeling van individuele gevallen per geval). De tijd zal leren hoe de ondernemingsrechters hiermee om zullen gaan.
Enkele criteria die in het kader van deze algemene toetsingsnorm kunnen worden gebruikt, zijn:
- Specifieke handelspraktijken in een bepaalde sector;
- Ruimte voor onderhandeling;
- Persoonlijke expertise van de partijen;
- Andere clausules uit de algemene voorwaarden van de contracten, de omschrijving van bepaalde clausules en/of een nadere toelichting daarop;
- Duidelijkheid en begrijpelijkheid van de clausules.
Welke clausules vallen onder de zwarte lijst?
De zwarte lijst bestaat uit 4 clausules die in ieder geval als onrechtmatig worden beschouwd:
1. Clausules die een onherroepelijke verbintenis van de andere partij vereisen, terwijl de uitvoering van de diensten van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhangt van zijn wil.
Voorbeeld: u plaatst een bestelling, maar de leverancier geeft in de voorwaarden aan dat de directie de aanvraag moet bevestigen voordat deze definitief wordt.
2. Clausules die het bedrijf een eenzijdig recht geven om clausules van het contract te interpreteren.
Voorbeeld: een netwerkexploitant behoudt zich het recht om een garantie te eisen in geval van abnormaal verbruik, zonder dat de drempel voor "abnormaal hoog verbruik" in het contract is gedefinieerd.
3. Clausules die, in geval van een geschil, de wederpartij beletten een rechtsvordering in te stellen tegen uw medecontractant en op die manier de toegang tot de rechter uitsluiten of beperken.
Voorbeeld van een clausule die je verbiedt deel te nemen aan een vordering tot collectief herstel.
4. Clausules die kennis of aanvaarding van andere clausules vaststellen, zonder dat u vóór het sluiten van de overeenkomst van deze andere clausules kennis hebt kunnen nemen.
Voorbeeld: een clausule waarin staat dat u de algemene voorwaarden aanvaardt, zonder dat u deze vóór het sluiten van de overeenkomst hebt ontvangen.
Welke clausules vallen onder de grijze lijst?
De derde categorie is de zogenaamde grijze lijst, die 8 bedingen bevat. Deze bedingen worden verondersteld oneerlijk of onwettig te zijn tenzij zij kunnen worden weerlegd. De volgende clausules staan op de lijst:
1. Clausules die de onderneming het recht verlenen de prijs, kenmerken of voorwaarden van het contract zonder geldige reden eenzijdig te wijzigen.
Voorbeeld: de clausule staat de onderneming toe haar prijzen zonder geldige reden te wijzigen, zoals prijswijzigingen van grondstoffen, leveranciers en dergelijke.
2. Clausules die een contract van bepaalde duur stilzwijgend verlengen of vernieuwen zonder een redelijke opzegtermijn in acht te nemen.
Voorbeeld: een onderneming belet je zich tot haar concurrent te wenden door de automatische verlenging van een leveringscontract van één jaar, zonder enige opzegtermijn of mogelijkheid om de verlenging te beëindigen.
3. Clausules die het economische risico zonder tegenprestatie bij een partij leggen, terwijl dit normaal bij de andere onderneming of bij een andere contractpartij zou gebeuren.
Voorbeeld: een leverancier die de verplichting krijgt onverkochte producten terug te nemen, zonder enige tegenprestatie.
4. Clausules die de wettelijke rechten van een partij ten onrechte uitsluiten of beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen.
Voorbeeld: clausules betreffende de levering van een product of dienst naar gelang de beschikbaarheid, waardoor de aansprakelijkheid van de medecontractant in geval van niet-nakoming wordt beperkt.
5. Bedingen die, onverminderd artikel 1184 van het oude Burgerlijk Wetboek, partijen binden zonder dat een redelijke opzegtermijn is bepaald.
Voorbeeld: de redelijkheid van een opzegtermijn hangt sterk af van de sector. Het recht van een onderneming om niet voor het leven aan een overeenkomst of zakenpartner gebonden te zijn, is echter essentieel. De andere partij moet ook de kans krijgen om zich aan de situatie aan te passen en moet de tijd krijgen om een andere zakenpartner te vinden.
6. Clausules die de vennootschap vrijstelt van haar aansprakelijkheid voor haar opzettelijk handelen, haar grove nalatigheid of die van haar aangestelden, of, behalve in geval van overmacht, voor de niet-nakoming van de wezenlijke verplichtingen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken.
Voorbeeld : een architect die in zijn contract bepaalt dat zijn wettelijke controleplicht beperkt is tot een periodiek bezoek aan de bouwplaats.
7. Clausules die de bewijsmiddelen beperken waarop de wederpartij zich kan beroepen.
Voorbeeld: een onderneming bepaalt in haar contract dat bij een geschil alleen documenten die zij zelf afgeeft als bewijs tegen haar mogen worden gebruikt.
8. Clausules waarbij, in geval van niet-nakoming of vertraging in de nakoming van de verplichtingen van de wederpartij, een niet-evenredig bedrag aan schade vergoeding wordt vastgesteld naar evenredigheid van de schade die de onderneming kan lijden.
Voorbeeld: clausules die uitgaan van een forfaitair bedrag van het onbetaalde verschuldigde bedrag, gecombineerd met een bedrag voor de aanmanings- en de vertragingsrente. Het forfaitaire bedrag wordt geacht deze kosten te dekken.
Welke sancties staan op het gebruik van onrechtmatige bedingen?
De wetgever verklaart bedingen die in strijd zijn met (i) de algemene toetsingsnorm, (ii) de zwarte en/of (iii) de grijze lijst, nietig. Dit is een relatieve nietigheid ter bescherming van de zwakkere van de twee contractspartijen. Geen van beide partijen kan zich dus nog op dergelijke clausules beroepen. Let wel, alleen het beding dat onwettig is, is nietig en wordt dus als niet-bestaand beschouwd. Het contract en alle andere bepalingen blijven bindend voor de contracterende partijen, op voorwaarde dat het contract kan blijven bestaan zonder het nietige beding.
Hoe ga je efficiënt om met deze veranderingen?
1. Verzamel alle overeenkomsten van alle afdelingen of filialen op een centrale plaats, bijvoorbeeld met een contractbeheersysteem (CMS).
2. Controleer overeenkomsten die je na 1 december 2020 sluit op onwettige bedingen.
3. Vergeet niet de algemene voorwaarden en addenda van contracten door te lichten.
4. Verifieer of overeenkomsten met stilzwijgende verlenging juridisch zijn opgesteld, ook na verlenging.
5. Doe beroep op een professional om je contracten te herzien, ze aan de wetgeving aan te passen en hun geldigheid te controleren.
Hulp nodig bij de juridische kant van de aanpassingen?
Wij bieden jou snel en gemakkelijk de nodige ondersteuning via onze partner Monard Law. Contacteer ons voor meer informatie via ons contactformulier of info@contractify.be.
Dit artikel werd mogelijk gemaakt door Monard Law.
